Dergilerin/veri tabanlarının yüksek abonelik ücretlerine karşı bir hareket olan açık erişim, bir yayıncılık ve dağıtım modelidir.
Açık Erişim, en geniş anlamıyla araştırma yayınlarının herkesin okuyup yararlanabilmesi için ücretsiz olarak erişilebilir hale getirilmesi anlamına gelir.
Bir yayın eğitim veya herhangi bir tür yasal anlaşma kapsamında, finansal, yasal veya teknik engel ve/veya kısıtlamaya tabii durumda olmadığı takdirde "açık erişim" olarak tanımlanır. En geniş tanımıyla açık erişim, herhangi bir yayının okunabilir, indirilebilir, kopyalanabilir, dağıtılabilir, yazdırılabilir, aranabilir ve içinde arama yapılabilir olduğunu ifade eder.
Açık erişim ile açık bilim özellikle ülkemizde çoğunlukla aynı kavramlar gibi kullanılsa da; açık bilim, açık erişimi de içeren şemsiye bir terimdir. Açık bilim içerisinde açık erişime ek olarak açık veri, açık hakemlik, açık kaynak kodlu yazılımlar, açık lisanslama, açık eğitim kaynakları, tekrarlanabilir araştırma, açık savunuculuk, yurttaş bilimi gibi konular da yer almaktadır.
Kaynak: https://acikders.ulakbim.gov.tr/mod/page/view.php?id=51
İstanbul Kültür Üniversitesi'nin akademik çıktılarının uluslararası standartlarda dijital ortamda saklanması ve erişime açık hale getirilmesi amacıyla Haziran 2014'te başlatılan proje kapsamında "OpenAccess@IKU, İstanbul Kültür Üniversitesi'nin Akademik Açık Erişim Sistemi" kurulmuştur.
Açık Erişim Türleri nelerdir?
Açık erişim temel olarak iki yolla gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki Altın Yol olarak bilinmekte ve açık erişimli dergiler aracılığıyla sağlanmaktadır. İkinci yaygın açık erişim türü ise Yeşil Yol olarak tanımlanır. Yeşil Yol, kendi kendine arşivleme ya da kişisel arşivleme olarak da bilinmektedir.
Altın Yol nedir?
Açık erişimli dergilerde yer alan yayınların, genellikle Makale İşleme Ücreti (APC) karşılığında, yayıncının kendi sitesinde, abonelik ücreti gerekmeksizin herkesin erişimine açık olarak sunulmasıdır.
Yeşil Yol nedir?
Araştırmanın abonelik tabanlı dergilerde yayımlanmış versiyonlarından farklı olarak yazarları tarafından –yayıncı kısıtlamaları gözetilerek– açık erişim arşivleri aracılığı ile erişime açılmasıdır. Açık erişim yayıncılığının bu şekli ücretsizdir. Yazarlar için herhangi bir Makale İşleme Ücreti (APC) veya ek ücret ödemelerine gerek yoktur. Makalenin, yayıncının dizgisi olmadan önceki son halinde, açık erişim arşivlerinde yayımlanması prensibine dayanır.
Makale İşlem Ücreti (APC) nedir?
Makale Erişim Ücreti (APC), bir makaleyi yayınlandığı anda açık erişimli halde herkesin kullanımına sunmak için yayıncı tarafından alınan ücrettir. Bilimsel bir dergide yayınlanmak üzere kabul edilmiş bir makalenin, yayına hazırlanması için gerekli işlemlerin ücretinin, makale ücretsiz şekilde dağıtılacağı için makalenin yazarı tarafından ya da yazarı adına ödenmesidir.